Kończymy realizację dwuletniego programu duszpasterskiego dla Kościoła w Polsce poświęconego Duchowi Świętemu, Jego darom i chrześcijańskiemu świadectwu w Jego mocy. W tym kontekście wyrażam wdzięczność za skorzystanie z materiałów dostępnych w tematycznych zeszytach, opracowanych przez Komisję Duszpasterstwa KEP, przy znaczącym współudziale specjalistów wielu dziedzin teologicznych.
- Nowy program duszpasterski
Już za niespełna miesiąc, w pierwszą niedzielę Adwentu rozpoczniemy realizację nowego programu duszpasterskiego pod hasłem „Eucharystia daje życie”. Tym razem program rozpisano na trzy lata (2019–2022). Hasła poszczególnych lat jego realizacji są następujące:
Rok I
(2019/2020)
Temat: Wielka tajemnica wiary
Motto biblijne: „[…] abyście uwierzyli w Tego, którego [Bóg] posłał” (J 6, 29)
Rok II
(2020/2021)
Temat: Zgromadzeni na świętej wieczerzy
Motto biblijne: „[...] Ojciec mój da wam prawdziwy chleb z nieba” (J 6, 32)
Rok III
(2021/2022)
Temat: Posłani w pokoju Chrystusa
Motto biblijne: „ten, kto Mnie spożywa, będzie żył przeze Mnie” (J 6, 57) - Logo programu duszpasterskiego
Program posiada własną identyfikację wizualną. Jest ona oficjalnym znakiem rozpoznawczym programu duszpasterskiego na najbliższe trzy lata. Zaleca się, aby logo programu umieścić we właściwym, widocznym miejscu np. na placu kościelnym, przy wejściu do salek parafialnych, w gablocie, na stronie internetowej parafii; niekoniecznie zaś we wnętrzu kościoła, tym bardziej w prezbiterium. Zwróćmy uwagę także na dostępne w ofercie handlowej projekty plakatów i banerów wprowadzających do nowego programu duszpasterskiego, które nie zawsze spełniają walory estetyczne, a prezentowana na nich symbolika religijna jest nieczytelna. Do celów edycyjnych logo programu można pobrać na stronie internetowej Komisji Duszpasterstwa KEP: duszpasterstwo.episkopat.pl.
- Główny cel programu duszpasterskiego
Program duszpasterski podejmuję próba tematycznego ujęcia Eucharystii jako tajemnicy wyznawanej, celebrowanej i świętowanej (por. Benedykt XVI, adhortacja apostolska Sacramentum caritatis [SC]). Stanowi kontynuację teologiczno-praktycznej refleksji nad sakramentami wtajemniczenia chrześcijańskiego, ale nade wszystko zmierza do pogłębienia świadomości tego, czym jest „święta i Boska liturgia” (KKK 1330). Celem takiego działania jest budzenie w parafiach przede wszystkim eucharystycznej żarliwości wśród duszpasterzy i wiernych świeckich, aby istotowa więź pomiędzy tajemnicą eucharystyczną, akcją liturgiczną i zaangażowaniem na rzecz drugiego, wynikającym z przeżywania Eucharystii jako sakramentu miłości, stała się im bliższa (por. SC 5).
Chcąc zachować wierność duchowi adhortacji apostolskiej Sacramentum caritatis, w działaniach duszpasterskich powinniśmy uwzględnić m.in. pogłębienie wiedzy teologiczno-katechizmowej o Eucharystii, refleksję nad właściwym jej przygotowaniem i sprawowaniem (ars celebrandi), rozwijanie liturgicznej formacji służby ołtarza, pielęgnowanie pobożności eucharystycznej, ze szczególną zachętą wiernych do przeżywania Eucharystii i praktyki adoracji Najświętszego Sakramentu. Powinniśmy sobie również wprost postawić pytanie, czy w naszych parafialnych wspólnotach wystarczająco rozpoznajemy ścisłą więź pomiędzy chrztem, bierzmowaniem i Eucharystią.
Czy nie powinniśmy w parafialnej praktyce duszpasterskiej dążyć do bardziej zintegrowanego rozumienia przebiegu chrześcijańskiego wtajemniczenia? - Podstawowe założenia realizacji programu duszpasterskiego.
Na poziomie parafialnym w realizację programu duszpasterskiego powinni włączyć się wszyscy wierni. Dlatego jednym z głównych zadań proboszcza i jego współpracowników jest właściwa promocja programu duszpasterskiego wśród ogółu wiernych, przedstawicieli PRD i animatorów wspólnot parafialnych. Zachęcam, aby realizacja programu duszpasterskiego – wpisanego w rok liturgiczny – przebiegała systemowo (całościowo – wszyscy parafianie są podmiotem i przedmiotem naszych działań pastoralnych – chodzi o ich zbawienie), integralnie (co do treści i sposobu przekazu), w sposób skoordynowany i cykliczny (np. w ramach regularnych spotkań wspólnot i niedzielnego przepowiadania).
- Materiały do wykorzystania duszpasterskiego.
Podobnie jak w latach ubiegłych konstytutywnymi elementami programu duszpasterskiego pozostaną nadal tematyczne zeszyty, w których zainteresowani znajdą najpierw ogólną wizję, perspektywę i kierunek działań pastoralnych (zeszyt teologiczno-pastoralny) oraz konkretne propozycje materiałów (zeszyty: homiletyczny, liturgiczny i katechetyczny) do wykorzystania w przepowiadaniu, liturgii (celebracje pierwszych czwartków miesiąca) i katechezie parafialnej, ze szczególnym uwzględnieniem rodziców dzieci przygotowujących się do Pierwszej Komunii Świętej. Materiały te przygotowali specjaliści z różnych ośrodków teologicznych w Polsce. Trudno sobie ponadto wyobrazić duszpasterstwo zwyczajne na poziomie parafialnym bez odniesienia do pobożności maryjnej. Dlatego też, autorzy programu duszpasterskiego współpracują na stałe z Polskim Towarzystwem Mariologicznym, które tym razem zaproponowało do wykorzystania duszpasterskiego m.in. konspekty homilii na uroczystości i święta maryjne, konferencje i adoracje eucharystyczne (zeszyt maryjny). - Wybrane ścieżki pierwszego roku realizacji programu duszpasterskiego w parafii.
• PRZEPOWIADANIE SŁOWA BOŻEGO
a. Homilie niedzielne i świąteczne (zeszyt homiletyczny) ujęte w tematyczne bloki
• Okres Adwentu: Uczta eucharystyczna, objawiając swój wymiar ściśle eschatologiczny, wspiera naszą wolność w drodze (SC 30);
• Okres Bożego Narodzenia: Kościół, świętując narodzenie Pańskie, prowadzi wiernych od żłóbka
do Eucharystii;
• Okres Wielkiego Postu: Przeżywajmy go jako czas „eucharystyczny”, w którym, przyjmując miłość Jezusa, uczymy się szerzyć ją w otaczającym nas świecie każdym gestem i słowem (Benedykt XVI);
• Triduum Paschalne: W darze Eucharystii Jezus Chrystus przekazał Kościołowi nieustanne uobecnianie tajemnicy paschalnej (EdE 5);
• Okres Wielkiej Nocy: Chrześcijanie „kosztują mocy przyszłego wieku” (Hbr 6,5) i już nie żyją
dla siebie, „lecz dla Tego, który za nich umarł i zmartwychwstał” (2 Kor 5,15);
• Okres zwykły: Eucharystia to „tajemnica wiary”, „streszczenie i podsumowanie całej naszej wiary
(SC 6);
• Uroczystości i święta Pańskie (zeszyt homiletyczny, s. 169–183);
• Uroczystości ku czci Świętych (zeszyt homiletyczny, s. 187–198);
• Homilie do zbioru mszy św. o NMP (zeszyt maryjny, s. 11–99);
• Komentarze do Ewangelii na procesję Bożego Ciała (będą przekazane w późniejszym terminie drogą elektroniczną).
b. Parafialne rekolekcje adwentowe, wielkopostne oraz misje winny prowadzić do pogłębienia tematyki eucharystycznej. Inspiracji można szukać także w dokumentach papieskich o Eucharystii (Paweł VI, Encyklika Mysterium fidei (1965); Jan Paweł II, list apostolski Dies Domini (1998);
Jan Paweł II, Encyklika Ecclesia de Eucharistia (2003) ; Jan Paweł II, list apostolski Mane nobiscum Domine (2004); Benedykt XVI, posynodalna adhortacja apostolska Sacramentum Caritatis (2007), Franciszek (katechezy środowe o Eucharystii – 2017/2018) oraz w zeszycie teologiczno-pastoralnym programu duszpasterskiego.
• CELEBRACJE
a. Propozycje oprawy liturgicznej Mszy św. pierwszoczwartkowych (I–XII 2020: wstęp do mszy św., myśli do homilii, modlitwa wiernych) wraz z nabożeństwem powołaniowym według proponowanego scenariusza (zeszyt liturgiczny);
b. Adoracje eucharystyczne o tematyce maryjnej (zeszyt maryjny, s. 121–129);
c. Różaniec „eucharystyczny” (zeszyt maryjny, s. 135-144);
• KATECHEZA PARAFIALNA
Instrukcja Eucharisticum Mysterium przypomina, że zadaniem duszpasterzy jest wprowadzenie wiernych do pełnego zrozumienia tajemnicy Eucharystii. To właśnie z niej wypływają takie postawy jak współofiarowanie, miłość, jedność, dziękczynienie, zaangażowane uczestnictwo w liturgii i owocne słuchanie słowa Bożego. Dlatego autorzy programu duszpasterskiego w zeszycie katechetycznym przekazują do realizacji:
• konspekty katechez dla członków parafialnych rad duszpasterskich;
• konspekty katechez dla rodziców dzieci pierwszokomunijnych;
• konspekty katechez dla osób dorosłych do wykorzystania przykładowo w ramach stałej chrześcijańskiej formacji przedstawicieli ruchów, wspólnot i stowarzyszeń posługujących parafii.
• FORMACJA LITURGICZNA
• Warto przypomnieć, że II Synod archidiecezji katowickiej w kontekście problematyki eucharystycznej zaproponował stosowne zalecenia do realizacji w duszpasterstwie parafialnym. Warto przypomnieć niektóre z nich:
• Zaleca się, aby przedmiotem szczególnej troski proboszcza (i zespołu liturgicznego) była jednolitość czynionych przez wiernych znaków i postaw liturgicznych oraz ich zgodność z odpowiednimi przepisami.
• Zaleca się powołanie zespołu liturgicznego w każdej parafii archidiecezji katowickiej. Do zespołu powinni należeć między innymi duszpasterze, służba liturgiczna, przedstawiciele wspólnot parafialnych. Głównym zadaniem zespołu jest przygotowanie niedzielnej liturgii (rozważanie czytań przewidzianych na daną niedzielę, uchwycenie ich idei przewodniej, odniesienie jej do aktualnej sytuacji parafian oraz ustalenie propozycji śpiewów i tak dalej) […].
• Zaleca się, aby świeccy, pielęgnując świadomość realnej obecności Jezusa w Najświętszym Sakramencie, wdrożyli w swe życie duchowe praktykę regularnej adoracji Najświętszego Sakramentu w ciszy. W parafiach należy stwarzać jak najczęstsze okazje do takiej adoracji i podkreślać jej wagę w ramach rozmaitych form pracy duszpasterskiej.
• Należy zadbać o to, by przynajmniej jedna msza święta w niedzielę miała charakter bardziej uroczysty (z pełną asystą liturgiczną, ze starannie przygotowanymi śpiewami, z uroczystą procesją wejścia, z użyciem kadzidła, uroczystym wniesieniem Ewangeliarza, z zastosowaniem czwartej formy aktu pokutnego – asperges).
• Dobrą praktyką w archidiecezji katowickiej jest celebracja w niedzielę i w dni powszednie Eucharystii ze szczególnym udziałem dzieci, ich rodzin i wychowawców. Synod przypomina, że z zasady czytania powinni wykonywać dorośli, także we mszach świętych z udziałem dzieci.
• Zaleca się udzielanie komunii świętej pod dwiema postaciami w czasie mszy świętej wieczerzy Pańskiej i w trakcie wigilii paschalnej, w uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa oraz w miarę możliwości na mszach świętych w tygodniu (np. pierwszy czwartek miesiąca) lub sprawowanych
dla mniejszych grup wiernych. Każdy prezbiter przewodniczący mszy świętej może ze względu na dobro duchowe wiernych podjąć decyzję o udzieleniu komunii świętej pod dwiema postaciami.
• Zaleca się, aby dziekan – we współpracy z proboszczami i parafialnymi radami duszpasterskimi – opracował taki plan odprawiania niedzielnych i świątecznych mszy świętych w parafiach dekanatu, który uwzględniałby rytm życia i wypoczynku wiernych (ze szczególnym uwzględnieniem godzin wieczornych).
• Zgodnie ze wskazaniami Konferencji Episkopatu Polski należy celebrować msze święte w małych grupach, zwłaszcza w grupach formacyjnych (Ruchu Światło-Życie, Odnowy w Duchu Świętym i tym podobnych, przy czym wspólnoty Drogi Neokatechumenalnej powinny w czasie sprawowania Eucharystii ściśle zachowywać wskazania Stolicy Apostolskiej i Arcybiskupa Metropolity Katowickiego).
• Istniejącą w archidiecezji katowickiej tradycję przystępowania dzieci do wczesnej komunii świętej trzeba pielęgnować i usilnie do niej zachęcać, pamiętając wszakże, że do tej formy pełnego uczestnictwa we mszy świętej można dopuścić dzieci tych rodziców, którzy dają moralną pewność,
że troszczyć się będą o rozwój życia eucharystycznego i religijno-moralne wychowanie dziecka. Roztropności pastoralnej proboszcza pozostawia się dopuszczenie do wczesnej komunii świętej dzieci rodziców żyjących w związkach niesakramentalnych.
• Szczególnym zobowiązaniem dla duszpasterzy parafialnych jest formacja liturgicznej służby ołtarza oraz właściwe skoordynowanie posługi nadzwyczajnych szafarzy Komunii św. (troska o ich formację na poziomie archidiecezjalnym, formacja stała w parafii – pod opieką proboszcza lub delegowanego kapłana, skoordynowanie ich posługi wobec osób chorych i seniorów).
• FORMACJA DUCHOWIEŃSTWA NA POZIOMIE DEKANATU
• W najbliższym roku duszpasterskim tematyka czwartkowych spotkań kapłańskich powinna dotyczyć Eucharystii. Dobór treści powierza się rozeznaniu Księdza dziekana i Ojca duchownego dekanatu. - Podsumowanie
Ogólnopolski program duszpasterski stanowi swoistego rodzaju inspirację do tematycznego ukierunkowania działań nierzadko od lat realizowanych w parafii. Nie jest też w stanie uwzględnić wszystkich kontekstów lokalnych wspólnot Kościoła i ich zróżnicowania. Podejmuje raczej próbę odnajdywania „wspólnych mianowników” w pracy duszpasterskiej na poziomie ogólnopolskim, diecezjalnym i parafialnym. Pozytywna odpowiedź oraz życzliwe przyjęcie propozycji programu duszpasterskiego o Eucharystii – źródle i szczycie chrześcijańskiego życia, sprzyja budowaniu kościelnej jedności, pogłębieniu chrześcijańskiej formacji oraz rozwojowi dzieł ewangelizacyjnych i charytatywnych.
Na czas realizacji celów i złożeń działań już podejmowanych w parafii, jak również wyznaczonych przez nowy program duszpasterski, życzę Księdzu mocy Ducha Świętego i wszelkiej wytrwałości.
Ks. Roman Chromy
Sekretarz Komisji Duszpasterstwa KEP
Dyrektor Wydziału Duszpasterskiego Archidiecezji Katowickiej
Kategoria: Program duszpasterski